Makaleler

Türk Medeni Kanunu kapsamında evlilik birliği süresince eşlerin malvarlığına ilişkin düzenlemeler mal rejimleri çerçevesinde şekillendirilir. Bu rejimler, eşlerin evlilik boyunca edindiği malların mülkiyet ve paylaşım esaslarını belirler. Türk Medeni Kanunu’nun 202 ile 281. maddeleri arasında düzenlenen mal rejimleri, dört ana başlık altında toplanır:

1. Edinilmiş mallara katılma rejimi

2. Mal ayrılığı rejimi

3. Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi

4. Mal ortaklığı rejimi

Mal rejimleri temelde yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi ile eşlerin aralarında sözleşme yaparak tercih edebilecekleri diğer mal rejimi türlerini kapsayan seçimlik mal rejimleri olmak üzere iki ana başlığa ayrılır, edinilmiş mallara katılma rejimi haricindeki mal rejimleri seçimlik mal rejimi ana başlığı altında incelenir.

Ülkemizde en sık karşılaşılan mal rejimi, çok büyük farkla edinilmiş mallara katılma rejimidir. Kanunda ayrıca olağanüstü mal rejimi adı altında düzenlemeler de bulunmakla birlikte, bu rejim doğrudan bir mal rejimi türü olmayıp belirli durumlarda mal ayrılığına geçişe olanak tanıyan özel bir uygulamadır.

1. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (Yasal Mal Rejimi)

Eşler evlilik öncesinde veya evlilik sırasında farklı bir mal rejimi belirlemedikleri takdirde, yasal mal rejimi olarak kabul edilen edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olur. Bu sistem, 1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe giren Türk Medeni Kanunu ile birlikte esas mal rejimi haline gelmiştir.

Bu rejime göre, evlilik süresince edinilen mallar ortak sayılır ve boşanma halinde her iki eş bu mallar üzerinde eşit hakka sahip olur. Mal kimin adına kayıtlı olursa olsun, edinilmiş sayılan tüm malvarlığı değerleri üzerinde her iki eşin de katılma alacağı hakkı doğar.

Edinilmiş mallar şunları kapsar:

• Eşin çalışma karşılığı elde ettiği kazançlar

• Sosyal güvenlik kurumlarından veya yardım      sandıklarından yapılan ödemeler

• Çalışma gücünün kaybı nedeniyle alınan tazminatlar

• Kişisel mallardan elde edilen gelirler

• Edinilmiş malların yerine geçen varlıklar

Örnek vermek gerekirse; taraflardan biri evlilik süresince bir ev, araç veya işyeri edinmişse ve diğer eşin bu edinime doğrudan bir katkısı olmasa dahi, bu mallar ortak mal sayılır ve boşanma halinde eşit şekilde paylaştırılır.

2.  Seçimlik Mal Rejimleri

Seçimlik mal rejimleri, eşlerin yasal mal rejimi dışında farklı bir sistemi benimsemek istedikleri durumlarda devreye girer. Taraflar, evlilik öncesinde veya sırasında bir mal rejimi sözleşmesi düzenleyerek aşağıdaki rejimlerden birini seçebilirler:

2.A. Mal Ayrılığı Rejimi

Bu sistemde her eş, kendi malvarlığı üzerinde bağımsız mülkiyet hakkına sahiptir. Evlilik süresince edinilen mallar da dahil olmak üzere, malvarlığına yalnızca sahibi olan eşin tasarruf hakkı vardır. Diğer eşin bu mallar üzerinde herhangi bir hakkı doğmaz.

2.B. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi

Bu rejim, mal ayrılığı ile edinilmiş mallara katılma rejimi arasında bir geçiş modeli niteliğindedir. Her eş kendi malvarlığını yönetir; ancak eşler arasında aidiyeti belirlenemeyen mallar paylı mülkiyet kapsamında ortak sayılır. Boşanma halinde bu mallar eşler arasında paylaşılır.

2.C. Mal Ortaklığı Rejimi

Bu rejimde eşlerin kişisel malları dışında kalan tüm malvarlığı ortaklık malı kabul edilir. Ortaklık malı üzerinde eşler elbirliğiyle mülkiyete sahiptir ve mallar üzerinde tek başına tasarruf edemezler. Ortaklık sona erdiğinde, bu mallar eşit şekilde paylaştırılır.

Sonuç

Evlilik süresince eşler arasında uygulanacak mal rejimi, evlilikle birlikte kendiliğinden başlayan bir durum değildir; tarafların tercihine göre şekillendirilebilir. Ancak eşler özel bir düzenleme yapmadıklarında, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olur.

Boşanma, ölüm veya mal rejiminin sona ermesini gerektiren başka bir durum meydana geldiğinde, mal rejimi hükümleri doğrultusunda taraflar arasında paylaşım gerçekleştirilir. Bu nedenle evlilik öncesinde veya sırasında hangi mal rejiminin seçileceği, eşlerin hak ve yükümlülükleri bakımından uzun vadeli sonuçlar doğurabilir.